KIERUNEK PEDAGOGIKA / STUDIA II STOPNIA (MAGISTERSKIE 2-LETNIE/ 4 SEMESTRY) UZUPEŁNIAJĄCE

Edukacja elementarna jest pierwszym etapem w strukturze współczesnego systemu szkolnego. Jednocześnie ma najważniejsze, fundamentalne znaczenie dla przyszłości każdego dziecka, ponieważ zapewnia ciągłość procesów dydaktyczno-wychowawczych w przedszkolu i szkole, a przede wszystkim przygotowuje do kolejnych etapów edukacji. Obejmuje ona jednocześnie integralnie opiekę, wychowanie i edukowanie dziecka. Jej nadrzędnym celem jest wspomaganie harmonijnego rozwoju osobowości dziecka w zakresie sfery społeczno-emocjonalnej, umysłowej, fizycznej i motywacyjnej. W kontekście reform oświatowych wprowadzających obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dla dzieci sześcioletnich, a obowiązek szkolny dla dzieci siedmioletnich, ważne jest nowe podejście nauczycieli i rodziców do rozumienia dojrzałości/gotowości szkolnej dziecka. Jej główną miarą nie powinno być opanowanie czytania i pisania przez dziecko, ale szeroko rozumiana aktywność twórcza. Właściwie przygotowany nauczyciel powinien pomóc dziecku w przejściu z kultury przedszkolnej do kultury szkolnej, aby mogło w pełni rozwijać samodzielność intelektualną, krytyczne myślenie, koncentrację na zadaniach oraz wytrwałość. Powinien być nastawiony na zapewnienie dziecku optymalnych warunków do osiągania powodzenia szkolnego.

Istotnym czynnikiem wpływającym na edukację szkolną dziecka jest prawidłowy rozwój jego mowy i języka. Intensywne kształtowanie się mowy i języka dziecka przypada na okres przedszkolny, nazywany też okresem swoistej mowy dziecięcej. Rozwija się  wówczas umiejętność identyfikacji i różnicowania dźwięków mowy, tzw. słuch fonematyczny, a następnie na tej bazie umiejętność analizowania i syntetyzowania słuchowego wyrazów oraz pamięć fonologiczna wyrazu i zdania. Wraz z rozwojem myślenia pojęciowego rozwija się u dzieci strona fleksyjna, składniowa i leksykalna mowy, pozwalająca na poprawne pod względem gramatycznym, budowanie wypowiedzi słownych i pisemnych. Usprawniają się również funkcje oddechowo-połykowe, bezpośrednio wpływające na sprawność artykulacyjną mowy.

Występowanie opóźnionego rozwoju mowy i wad artykulacyjnych, spowodowanych nieprawidłową budową narządów mowy lub ich obniżoną sprawnością oraz obniżoną sprawnością funkcji słuchowych najczęściej obserwuje się właśnie u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Niestety obecny system opieki logopedycznej, a szczególnie działań profilaktycznych w Polsce jest daleki od doskonałości. Obniżenie wieku interwencji logopedycznej, nawet powszechne, jest działaniem połowicznym i nie zapewni jakościowo lepszej opieki logopedycznej. Dlatego nie trzeba nikogo przekonywać, że lepiej zapobiegać niż rehabilitować lub leczyć.

Profilaktyka logopedyczna odgrywa istotną rolę w stymulacji oraz kształtowaniu rozwoju mowy i języka. Jej głównym celem jest zapobieganie powstawaniu wad oraz wspomaganie rozwoju mowy dziecka, między innymi poprzez wykształcenie umiejętności: prawidłowego sposobu połykania, odpowiedniego toru oddechowego oraz gospodarowania powietrzem. Profilaktyka logopedyczna, poza czuwaniem nad rozwojem mowy, ma na celu również doskonalenie jej, oraz zapobieganie dysharmoniom rozwojowym dzięki usprawnianiu pracy narządów artykulacyjnych, rozwijaniu i uwrażliwianiu percepcji słuchowej, wykonywaniu ćwiczeń ortofonicznych, fonacyjnych, rytmicznych i dykcyjnych. W profilaktyce niezwykle istotne jest stymulowanie rozwoju poznawczo-językowego oraz wzbogacanie czynnego i biernego słownictwa dzieci. Profilaktyka logopedyczna, ze względu na swoją niezwykłą wartość, powinna występować w życiu od poczęcia, w okresie prenatalnym i tuż po narodzinach dziecka, a także później, w okresie intensywnego kształtowania mowy – w wieku przedszkolnym.

Działania w zakresie profilaktyki logopedycznej, mieszczące się w obszarze tzw. logopedii wychowawczej, w znacznie  większym stopniu należą do nauczycieli wychowania przedszkolnego i kształcenia zintegrowanego niż do logopedów. Dlatego też należy zmienić zakres i przewartościować rolę nauczyciela w programie opieki logopedycznej, w tym profilaktyki. W tym kontekście usytuowana jest specjalność edukacja elementarna z profilaktyką logopedyczną.  

Kształcenie w powyższej specjalności zakłada poszerzenie kompetencji zawodowych nauczycieli edukacji elementarnej, którzy uzyskali kwalifikacje na studiach pierwszego stopnia kierunku pedagogika w stosownej specjalności. Specjalność ma przygotować nauczyciela, który sprawnie połączy opiekę, wychowanie i edukowanie dziecka. Ponadto będzie osobą kluczową w realizacji działań z zakresu profilaktyki logopedycznej, ogniwem pośrednim między logopedą i innymi specjalistami, a środowiskiem dziecka – rodzicami i innymi nauczycielami. Dzięki swojej wiedzy z podstaw logopedii, psychologii rozwojowej i klinicznej, pedagogiki oraz znajomości dynamiki rozwoju mowy i myślenia dzieci, może dostrzec, wcześniej niż rodzice, dysharmonie rozwojowe i rozpocząć ich wyrównywanie. Będzie też członkiem zespołu diagnozującego i bezpośrednio będzie brał udział w diagnozie tzn. planował, przeprowadzał badania przesiewowe, prowadził obserwację ciągłą zachowań językowych i komunikacyjnych dzieci w grupie i wyłaniał dzieci potrzebujące stymulacji rozwoju mowy oraz interwencji logopedy. Będzie również prowadzić korekcję prostych wad wymowy i działalność instruktażową dla rodziców.

W programie specjalności przewidziano również możliwość uzupełnienia różnic programowych przez absolwentów studiów pierwszego stopnia innej specjalności niż edukacja elementarna, wychowanie przedszkolne czy edukacja wczesnoszkolna, posiadających przygotowanie pedagogiczne, ale nie posiadających kwalifikacji nauczyciela edukacji przedszkolnej ani I etapu edukacyjnego (klasy I – III szkoły podstawowej). Dla tej grupy studentów specjalności edukacja elementarna z profilaktyką logopedyczną realizowane są dodatkowe zajęcia zgodnie z obowiązującymi standardami kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.

Kształcenie oparte o powyższe założenia, uwzględniające szeroki zakres wiedzy teoretycznej, wzbogacone ofertą warsztatową i praktykami zawodowymi, daje absolwentom rozległe kompetencje i możliwości podjęcia satysfakcjonującej pracy zawodowej, a także stwarza podstawy do twórczego i aktywnego kształtowania własnego rozwoju zawodowego i elastycznego reagowania na trendy rynku pracy.